Tiết 97,98-vb HỊCH TƯỚNG SĨ
(Trần Quốc Tuấn)
I. Đọc – hiểu chú thích:
1.Tác giả, tác phẩm:
- Tác giả:
Trần Quốc Tuấn (1231-1300)
- Tước Quốc công tiết chế Hưng Đạo Vương là danh tướng kiệt xuất thời Trần.
- Người văn võ song toàn, có công lao lớn trong ba cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên.
- Ông được tôn vinh là “Đức Thánh Trần” và lập đền thờ ở nhiều nơi.
- Tác phẩm:
- Đây là cuốn binh thư mà Trần Quốc Tuấn đã dày công biên soạn để cho tướng sĩ học tập nhằm chống lại 50 vạn quân Nguyên.
- Được công bố tháng 9.1284 trước cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên lần thứ 2.
- Thể loại: Hịch
- Bố cục: 4 phần
II. Tìm hiểu văn bản:
- Nêu gương sáng trong sử sách:
- Tướng : Kỉ Tín,Do Vu, Vương Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang
- Quan nhỏ: Thân Khoái.
- Gia thần: Dự Nhượng, Kính Đức.
->Sẵn sang chết vì vua, vì chủ tướng không sợ hiểm nguy.
=> Khích lệ long trung quân ái quốc của tướng sĩ thời Trần.
2. Tố cáo tội ác của giặc và tâm sự của tác giả:
* Tội ác của giặc:
- Ngó thấy : + Sứ giặc đi lại nghênh ngang.
+ Uốn lưỡi cú diều sỉ mắng ...
+ Đem thân dê chó bắt nạt ...
+ Đòi ngọc lụa, thu bạc vàng, để vét của kho.
® Nghệ thuật ẩn dụ, vật hóa vạch trần bản chất tham lam, tàn bạo, hống hách của giặc
*Tâm sự của vị Quốc công tiết chế:
- Ta thường
… tới bữa quên ăn
… nửa đêm vỗ gối
… ruột đau như cắt
… nước mắt đầm đìa
® Nhịp dồn dập, ngắn gọn, ngôn từ ước lệ giàu hình ảnh có giá trị biểu cảm.
…xả thịt lột da, … nuốt gan uống máu
…trăm thân … phơi ngoài nội cỏ
…nghìn xác … gói trong da ngựa
® Sử dụng thành ngữ
® Nghệ thuật phóng đại, điển cố, văn biền ngẫu.
=>Lòng yêu nước, lòng căm thù giặc, tinh thần sẵn sàng hy sinh vì nghĩa lớn.
3. Phân tích phải trái và làm rõ đúng sai:
a.Nhắc đến mối thân tình giữa chủ và tướng:
- Không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì cho cơm, …
® Cách đối xử chu đáo, hậu hĩnh® mối quan hệ gắn bó khăng khít.
=>Nhắc nhở, khích lệ ý thức trách nhiệm và nghĩa vụ của bề tôi đối với vua, tình cốt nhục như huynh đệ.
b. Phê phán những biểu hiện sai trái:
- Thấy chủ nhục không biết lo, thấy nước nhục không biết thẹn,…
® Phê phán thái độ bàng quan thờ ơ, ăn chơi nhàn rỗi, chỉ lo vun vén cá nhân.
=>Quên hết danh dự, bổn phận, mất cảnh giác, lối sống cầu an hưởng lạc cần phải phê phán.
* Hậu quả và thảm hại tất yếu:
- Cựa gà trống không thể đâm thủng áo giáp giặc, mẹo cờ bạc không thể dùng làm mưu lược nhà binh, …
® Nước mất, nhà tan, bị bắt làm tù binh, bị mất tất cả, chịu khổ nhục, tiếng dơ muôn đời.
=>Cảnh báo bức tranh thảm họa, nỗi đau đớn nhục nhã của cảnh nước mất, thân làm nô lệ.
c. Chỉ ra những việc cần làm:
- Cảnh giác trước âm mưu của kẻ thù
- Rèn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên sẽ đem lại chiến thắng vinh quang
4. Nhiệm vụ cấp bách cần làm:
*Lời kêu gọi – cũng là lời mệnh lệnh:
- Học tập Binh thư yếu lược.
- Vạch ra hai con đường : sống - chết, vinh - nhục.
- Để tướng sĩ thấy rõ và chỉ có thể lựa chọn một con đường : địch hoặc ta.
® Lập luận sắc bén rõ ràng. Thái độ tác giả : dứt khoát, cương quyết. Câu kết : giọng tâm tình, tâm sự.
® Bày tỏ gan ruột của một chủ tướng yêu nước.
- Ý nghĩa văn bản:
Hịch tướng sĩ nêu lên vấn đề nhận thức và hành động trước nguy cơ đất nước bị xâm lược.
III.Tổng kết:
Ghi nhớ: SGK/61